Το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μητροπόλεως συνεστήθη με την υπ’ αριθμό 16/30.9.1980 Πράξη, η οποία εγκρίθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος και ακολούθως δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φ.Ε.Κ. 94/1.5.1981).

Η διαδικασία εξεύρεσης κατάλληλου χώρου για την ανοικοδόμηση κτιρίου, που θα στεγαζόταν το Μουσείο, ήταν το πρώτο πρόβλημα, που χρειαζόταν την άμεση επίλυσή του. Διέξοδο σ’ αυτό έδωσε η Ιερά Μονή Ταξιαρχών Αιγιαλείας, η οποία δώρισε τον 1ο  ὄροφο της οικοδομής, επί της συμβολής των οδών Ρωμανιώλη και Βασ. Κωνσταντίνου προς την Ιερά Μητρόπολη προσφέροντας, έτσι, λύση στο πρόβλημα στεγάσεως των γραφείων της Μητροπόλεως, με αποτέλεσμα να αποδεσμευθεί ο χώρος παραπλεύρως του Μητροπολιτικού Μεγάρου. Τα δυό κτίρια, δηλαδή αυτό του Εκκλησιαστικού Μουσείου και το Μητροπολιτικό Μέγαρο συνενώθηκαν με εσωτερική επικοινωνία.

 Ο θεμέλιος λίθος ετέθη κατά το θέρος του έτους 1982. Με τη σύναψη τριών επάλληλων δανείων κατορθώθηκε η ταχεία προώθηση των οικοδομικών εργασιών. Μέχρι το έτος 1984 είχε δαπανηθεί για την ανοικοδόμηση του Εκκλησιαστικού Μουσείου το ποσό των 30.000.000 δραχμών και μόλις 10.000.000 δραχμές απέμεναν για να ολοκληρωθεί το έργο. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης, πρ. Καλαβρύτων & Αιγιαλείας κ. Αμβρόσιος αποφάσισε να στρέψει τις ελπίδες του στους ξενιτεμένους αδελφούς μας και να ζητήσει απ’αυτούς μία θυσία. Το Μουσείο έπρεπε να τελειώσει, και μάλιστα άμεσα, καθώς ο εφιάλτης της αρχαιοκαπηλίας ήταν ορατός και τα ιερά αποθησαυρίσματα κινδύνευαν από την καταστροφική μανία του αδηφάγου χρόνου. Έτσι ξεκίνησε μία ολόκληρη εκστρατεία έκτακτης οικονομικής βοήθειας με κινητήριο σύνθημα «Βάλτε και εσείς ένα μικρό λιθαράκι για να τελειώσουμε». Για το σκοπό αυτό ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης απέστειλε επιστολές μαζί με μία σειρά φωτογραφιών σε φυλλάδιο που απεικόνιζαν την κατάσταση του υπό ανέγερση Μουσείου και δεσμεύτηκε για την καταγραφή των ονομάτων των δωρητών σε ειδικό κατάλογο, που θα δημοσιευθεί στο μέλλον, καθώς και για την αποστολή ειδικού αναμνηστικού εντύπου, ως ένα ενθύμημα της προσφοράς τους.

Περισσότερο επίπονη, όμως, ήταν η διαδικασία περισυλλογής των κειμηλίων. Έργο τεράστιο και δυσχερές. Οι εντεταλμένοι εκπρόσωποι της Ιεράς Μητροπόλεως βρέθηκαν πολλές φορές προ μίας πεισματικής αρνήσεως των παραγόντων των Ενοριών για την παράδοση των κειμηλίων. Εν τέλει ο Σεβασμιώτατος, πρ. Καλαβρύτων & Αιγιαλείας πέτυχε, ώστε να ολοκληρωθεί το Εκκλησιαστικό Μουσείο και να εξασφαλισθεί η συντήρηση, η ασφάλεια και η προβολή των κειμηλίων.

Ο απολογισμός αυτής της μακρόχρονης προσπάθειας ήταν να συμπεριληφθούν στα αξιόλογα εκθέματα του Εκκλησιαστικού Μουσείου, ένα αυτούσιο τέμπλο της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου Βουρών Αιγιαλείας, 100 περίπου εικόνες, χειρόγραφα, ιερά σκεύη, ιερά καλύμματα, άμφια, χρυσοκέντητος Επιτάφιος, αντιμήνσια, παλιές σφραγίδες, μολυβδόβουλα, σιγγίλια, πόρπες κ. α. Περιλαμβάνονται, επίσης, κειμήλια, εθνικού χαρακτήρα, όπως χειρόγραφες επιστολές Αγωνιστών της Επανάστασης 1821. Επίσης φουστανέλες και όπλα της ίδιας περιόδου και είδη λαϊκής τέχνης.

Το Εκκλησιαστικό Μουσείο Αιγίου εμπλουτίζεται, συνεχώς, καθώς οι εφημέριοι και οι ευσεβείς χριστιανοί, κατανοώντας τη σημασία του και επιδεικνύοντας μία συμπεριφορά πρόνοιας, που οφείλεται ασφαλώς από τη μία μεριά στη συναίσθηση της ευθύνης, για τη συντήρηση και φύλαξη των εικόνων και από την άλλη στην επικίνδυνη έκταση της αρχαιοκαπηλίας, η οποία έφτασε ακόμα και στη ληστεία μετά φόνου στην Ιερά Μονή Αγίων Θεοδώρων, με προθυμία προσφέρουν συνεχώς αξιόλογα είδη εκκλησιαστικής ή λαϊκής τέχνης.

 Η δημιουργία του εκκλησιαστικού μουσείου μέσα στο χώρο του Μητροπολιτικού Μεγάρου αποτελεί ανεκτίμητο θησαυρό, τόσο της πόλεως όσο και της ιστορικής αυτής Μήτροπόλεως. Τα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν με κάθε λαμπρότητα την 19η Νοεμβρίου 2017.