Αίγιον, 26 Ιανουαρίου 2022
«Η Συνέλευση της Βοστίτσας και η σημασία της»*
-Της ΣΟΦΙΑΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ- ΘΕΟΔΩΡΟΥ, Φιλολόγου**
Πριν από λίγες ημέρες αφήσαμε πίσω μας μια χρονιά αφιερωμένη στα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Μια χρονιά που οι Έλληνες μέσα από πλήθος εκδηλώσεων – παρά τους περιορισμούς της πανδημίας – αναλογιστήκαμε το τεράστιας σημασίας για την πατρίδα μας γεγονός της Εθνεγερσίας.
Χωρίς αυτό, εκείνη τη δεδομένη στιγμή, χωρίς τις τεράστιες θυσίες των προγόνων μας, ίσως να μην υπήρχε η Ελλάδα σήμερα και εμείς ως έθνος. Λέω δεδομένη στιγμή, γιατί στα 400 χρόνια σκλαβιάς υπή¬ρξαν πολλά επαναστατικά κινήματα σε διάφορα μέρη του Ελλαδικού χώρου. Κινήματα που όμως δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα, γιατί ήταν αποσπασματικά, ανοργάνωτα και εν πολλοίς στηρίζονταν στις απατηλές υποσχέσεις διαφόρων ξένων δυνάμεων.
Όμως το πλήρωμα του χρόνου φαίνεται ότι έφτασε κάπου εκεί στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι Έλληνες στις παροικίες τους στην Ευρώπη, στη Ρωσία και στην ίδια την Οθωμανική αυτοκρατορία είχαν πλέον προοδεύσει σε πολλούς τομείς οικονομικούς και άλλους. Πολλοί είχαν γίνει μέτοχοι των ιδεών του Διαφωτισμού και παρά τις δυσοίωνες πολιτικές συνθήκες όσον αφορά τα επαναστατικά κινήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη, θεώρησαν ότι έφτασε η ώρα της ελευθερίας!!
Ο ξεσηκωμός του Γένους στον Ελλαδικό χώρο προετοιμάζεται, καθώς έχουν προηγηθεί τα “Δίκαια του Ανθρώπου”, η “Μεγάλη Χάρτα” και ο “Θούρ/ος” του Ρήγα.
Αυτή τη φορά όμως έπρεπε να οργανωθεί ο αγώνας και να στηριχθεί στις ίδιες δυνάμεις, όποιες κι αν ήταν αυτές. Το δύσκολο αυτό έργο ανέλαβε να δρομολογήσει η Φιλική Εταιρεία, μια καθαρά επαναστατική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό της Κριμαίας με ένα και μόνο σκοπό: την Ελευθερία της Πατρίδας από τον Τούρκικο ζυγό. Και άρχισε να διαδίδεται με γρήγορους ρυθμούς και με απόλυτη μυστικότητα, όπου όμως για να εισέλθει κάποιος, χρειαζόταν να “μυηθεί”.
Τον πυρήνα της Φιλικής Εταιρείας αποτελούσαν τα βασικά μέλη Ξάνθος, Σκουφάς, Τσακάλωφ. Όμως σύντομα μέλη της αποτέλεσαν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Ιωάννης Βλασόπουλος, πρόξενος της Ρωσίας στην Πάτρα, ο Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος, γραμματέας του προξενείου και ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος από την Ανδρίτσαινα Αρκαδίας. Το 1819 στην Κωνσταντινούπολη μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία ο Παπαφλέσσας. Ακολούθησαν ο Ανδρέας Λόντος και ο Ανδρέας Ζαΐμης. Στη συνέχεια οι αρχιερείς Προκόπιος Κερνίτσης, Γερμανός Χριστιανουπόλεως αλλά και οι ηγούμενοι Μ. Σπηλαίου, I. Μονής Ταξιαρχών και Αγ. Λαύρας. Δηλαδή όλα τα σημαίνοντα πρόσωπα της Αχαΐας ήσαν μέλη της Φιλικής Εταιρείας και έπρεπε να δώσουν τις εισφορές τους σε χρήματα, όπως είχαν υποσχεθεί κατά την μύησή τους.
Στο τέλος του 1820 όλα ήταν έτοιμα. Η έδρα της Φιλικής Εταιρείας είχε από καιρό μεταφερθεί στην Κωνσταντινούπολη, η “Ανώτατη Αρχή” είχε ανατεθεί στον Αλέξανδρο Υψηλάντη και το σχέδιο της εξέγερσης, προέβλεπε δύο περιοχές για την αρχή της ταυτόχρονης σχεδόν εξέγερσης: τη Μολδοβλαχία και την Πελοπόννησο.
Στη Μολδοβλαχία η επανάσταση για πολλούς λόγους και μετά από αγώνα και θυσίες δεν επικράτησε. Στην Πελοπόννησο όμως είχε διαφορετική εξέλιξη.
Στις αρχές του 1821 έρχεται στην Ελλάδα ως απόστολος της Φιλικής Εταιρείας ο Παπαφλέσσας, με έμφυτο ενθουσιασμό για δράση και κομίζοντας επιστολές του Αλεξ. Υψηλάντη και αρκετά χρήματα για τυχόν ανάγκες. Στις 26 Ιανουάριου βρίσκεται στη Βοστίτσα. Ήταν το ένα από τα δύο κύρια πρόσωπα στη Συνέλευση της Βοστίτσας, όπου παρασυρμένος από τον πατριωτικό ενθουσιασμό και τη φλογερή ιδιοσυγκρασία του ήρθε σε σύγκρουση με τους λοιπούς συνέδρους όσον αφορά την έναρξη της Επανάστασης.
Πριν όμως αναφερθούμε στην πολύ σημαντική αυτή Συνέλευση, ας κάνουμε μια μικρή παρένθεση και ας μεταφερθούμε για λίγο στη σημερινή εποχή: Φέτος είναι η 5η χρονιά από την καθιέρωση της 26ης Ιανουάριου ως τοπικής εορτής εθνικού χαρακτήρα με καθολική αργία, επέτειος της Μυστικής Συνέλευσης της Βοστίτσας τον Ιανουάριο του 1821.
Η προσπάθεια για την καθιέρωση ξεκίνησε πριν από σχεδόν 50 χρόνια επί Δημάρχου Αιγίου Γεωργίου Παναγόπουλου. Όμως η καθιέρωση έγινε όραμα και σκοπός ουσιαστικά όταν ιδρύθηκε η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Αιγίου πριν από περίπου 30 χρόνια. Έκτοτε πολλοί ήταν αυτοί στην Εταιρεία που εργάστηκαν για το σκοπό αυτό.
Αποφασιστικής όμως σημασίας ήταν κυρίως ο προσωπικός αγώνας όλα αυτά τα χρόνια της προέδρου της Ι.Λ.Ε.Α., φιλολόγου και ιστορικού κας Βάνας Μπεντεβή.
Τέλος το Δεκέμβρη του 2017 υπογράφτηκε το Διάταγμα της καθιέρωσης και έτσι οι Αιγιώτες έμαθαν και από τότε γιορτάζουν την ιστορία του τόπου τους.
Η Μυστική Συνέλευση της Βοστίτσας, το πρώτο επαναστατικό γεγονός, συνήλθε στο Αίγιο από τις 26 ως τις 30 Ιανουάριου 1821. Υπήρξε ένα πολύ σημαντικό γεγονός της Εθνικής μας Ιστορίας, αφού κλήθηκαν να συζητήσουν για την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα προεστοί, αρχιερείς, κληρικοί και αρκετοί επώνυμοι του Μοριά.
Όλοι αυτοί γνώριζαν τι συνέβαινε στην Ευρώπη. Όλοι γνώριζαν τη Γαλλική Επανάσταση και τα μηνύματά της. Όλοι ήταν μυημένοι και υποψιασμένοι. Και όλοι ήξεραν ότι οι επαναστατικές διεργασίες έπρεπε να επισπευσθούν με πάσα προφύλαξη και μυστικότητα, γιατί η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν πλέον μυστική ακόμα και στον ίδιο το Σουλτάνο.
Στη Συνέλευση υπήρχε ένα συγκεκριμένο σχέδιο και μια συγκεκριμένη απόφαση που έπρεπε να πάρουν: Επανάσταση. Αλλά πώς, πότε, με τι εφόδια. Η ψυχολογία του δισταγμού σε τέτοιες δύσκολες αποφάσεις ήταν δικαιολογημένη. Έπρεπε να είναι καλά προετοιμασμένοι, για να μην αποτύχουν και η απόπειρα αυτή να μην πνιγεί στο αίμα όπως σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν. Οι περισσότεροι ήταν διατακτικοί για το τώρα. Ο Παπαφλέσσας όχι. Συγκρούστηκε με όλους και ιδιαίτερα με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Όλοι ένιωθαν πως η ευθύνη τους ήταν πολύ μεγάλη. Τη στιγμή αυτή ταλαντεύονταν ανάμεσα στον ενθου¬σιασμό αφενός και στη λογική αφετέρου. Και τα δύο και δικαιολογημένα και αναγκαία.
Οι αποφάσεις όμως που πάρθηκαν ήταν σημαντικές. Αποφάσεις που έδειχναν επιφυλακτικότητα μεν αλλά και επιθυμία για αγώνα. Με επιστολές που διανεμήθηκαν για ταυτόχρονη δράση ανακοίνωσαν τη μετάθεση της έναρξης της Επανάστασης στις 25 Μαρτίου ή το αργότερο στις 21 Μαΐου. Αποφάσισαν δε για στρατολογία και συγκέντρωση χρημάτων, οργάνωση στρατοπέδων και εξεύρεση οπλισμού, καθώς και να μην μεταβούν στην Τρίπολη, εάν ο βαλής Μεχμέτ τους καλούσε, πληροφορούμενος τα της Συνέλευσης.
Εκτός όμως από όλα αυτά οι σύνεδροι είχαν να αντιμετωπίσουν τις διάχυτες υπόνοιες και την καχυποψία των Τούρκων. Η κινητικότητα ήταν μεγάλη, μεγάλος ο αριθμός των συνέδρων, περίπου 50. Εκτός του Παλαιών Πατρών Γερμανού και του Παπαφλέσσα, συμμετείχαν ο Επίσκοπος Χριστιανουπόλεως Γερμανός με τον πρωτοσύγκελό του Αμβρόσιο Φραντζή, ο Επίσκοπος Κερνίτσης Προκόπιος, οι ηγούμενοι Μ. Σπηλαίου, Αγ. Λαύρας και Ταξιαρχών, οι Ανδρέας και Ασημάκης Ζαΐμης, ο Σωτήρης Χαραλάμπης, ο Ασημάκης Φωτήλας, ο Παναγιώτης Δεσποτόπουλος, ο Ανδρέας Λόντος και άλλοι επιφανείς κληρικοί και προύχοντες.
Έγιναν 5 συνεδριάσεις. Η έναρξη έγινε στο σπίτι του Ανδρέα Λόντου, μεταφέρθηκε στο σπίτι του Παναγιώτη Δεσποτόπουλου και όταν αυτός στοχοποιήθηκε από τον Τούρκο διοικητή Σαλήχ, αναζητήθηκε ένας χώρος που θα μπορούσαν να συζητήσουν νηφάλια και με ασφάλεια.
Ο χώρος αυτός βρέθηκε και ήταν το μονίδριο του Αγ. Γεωργίου στην Τέμενη, “περί το Αίγιον” κατά τον μεγάλο ιστορικό Παπαρρηγόπουλο, ένας χώρος με ευρυχωρία και μοναστηριακή εμφάνιση. Ένας χώρος που η μυστηριακή του ατμόσφαιρα έκανε το 2018 τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας που τον επισκέφθηκε να πει: “Εδώ μέσα μυρίζει μπαρούτι”.
Πέρα από τους προφανείς λόγους της μετακίνησης, εμείς σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε και συμβολικούς λόγους: όταν οι Έλληνες υποδουλώθηκαν στους Τούρκους το 15° αιώνα, είχαν ήδη διαμορφωμέ¬νη την εθνική τους συνείδηση και αγωνίστηκαν κρυφά να διατηρήσουν τη γλώσσα, τα ιδανικά και τις αξίες τους έχοντας άσβεστη την πίστη τους στο Θεό και στη βοήθεια των Αγίων τους. Και ανάμεσα στους Αγίους ξεχώριζαν τον Αγ. Γεώργιο. Νέο, γενναίο πολεμιστή, που θα σκότωνε το “θηρίο”, δηλαδή τους Τούρκους. Σ’ αυτόν ως ελευθερωτή εμπιστεύονταν τις ελπίδες τους. Γι αυτό έχτιζαν παντού στο ύπαιθρο εκκλησίες και ξωκκλήσια του Αγ. Γεωργίου, για να προσευχηθούν, να κρυφτούν και να ζητήσουν τη βοήθεια του.
Τις παραμονές της Επανάστασης του 21 έχουμε πολλές αναφορές για κρυφές και μυστικές συναντήσεις σε κάποιο μοναστήρι ή ξωκκλήσι του Αγ. Γεωργίου. Ακόμα και στην Κωνσταντινούπολη στον Αη Γιώργη τον Κουδουνά στην Πρίγκηπο, στον Αη Γιώργη τον Φονιά στο Φενεό, που ήταν το μυστικό καταφύγιο και αρχηγείο του Κολοκοτρώνη, στον Αη Γιώργη τον Ακτήμονα στη νήσο Αντιγόνη της Προποντίδας.
Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι και καθεδρικός ναός του Οικουμενικού πατριαρχείου είναι ο Αγ. Γεώργιος.
Όλα τα ιστορικά στοιχεία σχετικά με το ότι ο Αγ. Γεώργιος της Τέμενης είναι ο τόπος όπου έγινε τουλάχιστον μία συνεδρίαση της Μυστικής Συνέλευσης έχουν καταγραφεί διεξοδικά και τα γνωρίζουμε όλοι.
Όπως επίσης είναι γνωστή και η σημαντική συμβολή του συντοπίτη μας στρατηγού ε.α. κου Ιωάννη Κολλιόπουλου στην έρευνα και την αναγνώριση του Ιερού Ναού ως έναν από τους τόπους της Μυστικής Συνέλευσης. Ο κος Κολλιόπουλος επί σειρά ετών συγκέντρωνε αποδει¬κτικά στοιχεία προς το σκοπό αυτό.
Θα ήθελα επομένως να δούμε το θέμα και από μια άλλη πλευρά: εμείς στην Τέμενη που έχουμε τη δυνατότητα και τη χαρά να παρακο¬λουθούμε λειτουργίες και άλλες ακολουθίες που τελεί ο ιερέας μας μέσα σ’ αυτό τον ιερό και κατανυκτικό χώρο, έχουμε και ένα μοναδικό προνό¬μιο: να μπορούμε να γιορτάζουμε κάθε χρόνο την επέτειο της επανά¬στασης του 21 σ’ έναν αυθεντικό επαναστατικό χώρο: στον “μικρό” Αη Γιώργη- όπως ονομάζουμε τη μικρή εκκλησία σε σύγκριση με το μεγα¬λύτερο ναό δίπλα του- αλλά τόσο σημαντικό από ιερή και εθνική άποψη.
Και όχι μόνο να γιορτάζουμε, αλλά και, αν θέλουμε, μέσα σ’ αυτό τον ιερό χώρο κάθε χρόνο στην επέτειο της 25ης Μαρτίου να διδάσκονται τα παιδιά βιωματικά για τη σημασία της Επανάστασης, των αγώνων και των θυσιών των Ελλήνων.
Για να νοιώθουν μέσα σ’ αυτόν την παρουσία όλων όσων αποφάσισαν, άρχισαν και αγωνίστηκαν για την λευτεριά της πατρίδας.
Για να μάθουν και να καταλάβουν με πόση αποκοτιά, ελπίδα και πίστη στο Θεό πολέμησαν γι’ αυτή τη λευτεριά. Γιατί κάποιοι απ’ αυτούς που βρέθηκαν εδώ μέσα στη Συνέλευση έδωσαν και τη ζωή τους για την πατρίδα, όπως ο Παπαφλέσσας και ο Χριστιανουπόλεως Γερμανός.
Και ναι, έχει σημασία το ότι η μία τουλάχιστον μυστική σύναξη έγινε εδώ στον Αη Γιώργη: γιατί, όπως είπαν οι αγωνιστές, πρώτα αγωνίστη¬καν για την Πίστη και μετά για την Πατρίδα.
Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος ο αγώνας τους.
Ας έχουμε πάντα τα λόγια και τις θυσίες τους κατά νου, για να διαφυλάξουμε και ‘μεις αυτή την ελευθερία που μας χάρισαν!!
*Το κείμενο αυτό αποτέλεσε τον πανηγυρικό της ημέρας, που εκφωνήθηκε στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στην Τέμενη, την Κυριακή 23-1-2022
** Η κυρία Σοφία Χατζοπούλου Θεοδώρου είναι Φιλόλογος, μέλος του Δ. Σ. της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας Αιγίου (Ι.Λ.Ε.Α.).
