ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
Μια καινούργια εκκλησιαστική περίοδος του έτους έχει ξεκινήσει μια από σήμερα. Είναι η περίοδος του τριωδίου. Το τριώδιο έχει πάρει την ονομασία του από το ομώνυμο εκκλησιαστικό βιβλίο, το τριώδιο, το οποίο περιλαμβάνει τους ύμνους που ψάλλονται στις εκκλησίες κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Οι ύμνοι αυτοί έχουν τρεις ωδές σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ύμνους τις εκκλησίας, οι οποίοι έχουν εννέα ωδές. Η περίοδος του τριωδίου ξεκινάει από σήμερα μέχρι και το Μ. Σάββατο, πριν την τελετή της Αναστάσεως. Χωρίζεται σε τρία στάδια. Το πρώτο ξεκινάει από σήμερα μέχρι την Κυριακή της Τυρινής. Μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε σαν προπαρασκευαστικό στάδιο, γιατί μας προετιμάζει και σωματικά και πνευματικά για το δεύτερο στάδιο, το οποίο είναι της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Το τρίτο στάδιο και τελευταίο είναι η Μεγάλη Εβδομάδα. Η σημερινή Κυριακή θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πύλη. Η πύλη από την οποία θα περάσουμε την ιερή περίοδο που μας οδηγεί στο Πάσχα. Η πύλη που διευκολύνει την πρόσβασή μας στην ατμόσφαιρα της μετανοίας, όπου θα πρέπει να μάς οδηγήσει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Η Αγία μας Εκκλησία όρισε να διαβάζεται σήμερα, αρχή του Τριωδίου, η παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου.
Στην παραβολή αυτή, μας λέγει ο Κύριος, δύο άνθρωποι ανεβαίνουν στον ναό για να προσευχηθούν. Ο ένας είναι Φαρισαίος και ο άλλος Τελώνης. Οι Φαρισαίοι ήταν μια από τις κυριότερες θρησκευτικές τάξεις του Ιουδαϊσμού κατά την εποχή του Χριστού. Ήταν ισχυροί και αρκετά πλούσιοι. Ήταν οι γνώστες και οι ερμηνευτές του Νόμου και των Προφητών και ασκούσαν μεγάλη επιρροή στο λαό. Ο Φαρισαίος είναι ο ευσεβής και δίκαιος στα μάτια των ανθρώπων. Ένας «καλός χριστιανός» με τα σημερινά δεδομένα. Όμως είναι υποκριτής. Εκμεταλλεύεται τη θρησκεία και την ευσέβεια του λαού. Προσεύχεται μεγαλόφωνα, για να τον καμαρώνουν και να τον επαινούν οι άλλοι. Ο τελώνης αντίθετα στη συνείδηση ολόκληρης της κοινωνίας είναι ο έσχατος των αμαρτωλών, η παρουσία του και μόνο σήμαινε καταπίεση, εκμετάλλευση και αδικία.
Ήλθαν και οι δύο στο ναό. Ο Φαρισαίος προχωρεί και σταματάει στη μέση του ναού, κοιτάζει δεξιά και αριστερά αν τον βλέπουν για να καμαρώνουν τη μεγαλοπρέπειά του και την αγιότητα, την ευλάβεια και τα καλά του έργα. Η λατρεία του δεν απευθύνεται στο Θεό. Εκείνος λατρεύει τον εαυτό του, το εγώ του. Η προσευχή του είναι ένα εγκώμιο, ένας έπαινος της φαινομενικής αρετής του. Σε ευχαριστώ Θεέ μου, λέει, γιατί δεν είμαι σαν τους άλλους αμαρτωλούς ανθρώπους η και σαν αυτόν τον δυστυχισμένο Τελώνη. Εγώ τηρώ τον νόμο, γιατί νηστεύω, προσφέρω ελεημοσύνη και τηρώ τις υποχρεώσεις μου στο ναό σου. Από την άλλη, ο Τελώνης. είχε βαθιά λύπη και συντριβή για τα αμαρτήματά του, ταπείνωση μπροστά στο Θεό και στους ανθρώπους. Αυτά τον οδηγούν να σταθεί σε κάποια απόσταση από το θυσιαστήριο. Κάθονταν σκυμένος με το πρόσωπο στο έδαφος και προσευχόταν λέγοντας “ο Θεός, συγχώρεσέ με τον αμαρτωλό”. “Αλήθεια σας λέω”, κλείνει ο Χριστός την παραβολή, “αυτός εδώ ανεχώρησε δικαιωμένος από το Ναό, κι όχι ο Φαρισαίος. Γιατί αυτός που υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, ενώ ο ταπεινός θα υψωθεί”.
Μέσα από τη σημερινή παραβολή ο Χριστός θέλει να μας διδάξει τη σημασία της ταπείνωσης για τη ζωή μας. Η προσευχή χωρίς ταπείνωση καλύτερα να μη γίνεται, γιατί στο τέλος όχι μόνο δεν μας ωφελεί, αλλά μας ζημιώνει πνευματικά. Ταπείνωση σημαίνει να έχουμε πάντα αληθινή και σωστή γνώμη για τον εαυτό μας, βαθειά δηλαδή και ειλικρινή αυτογνωσία. Γιατί, άλλο πράγμα είναι η πραγματική ταπείνωση και άλλο η ταπεινολογία ή η ταπεινοφάνεια, που είναι μορφές κρυφού εγωισμού. Η προσευχή δεν μπορεί να είναι χώρος επαίνου του εαυτού μας μπροστά στο Θεό, ούτε απαξίωση των άλλων. Είναι αυτογνωσία, γι᾿ αυτό άλλωστε και ζητούμε το έλεος του Θεού. Όσο στις καρδιές μας είναι ριζομένος ο εγωισμός, οι σχέσεις μας και οι ζωές μας θα γίνονται όλο και πιο απάνθρωπες. Αντίθετα η ταπείνωση, σαν έκφραση αγάπης, έχει τη δύναμη να ζεστάνει και να μαλακώσει τις καρδιές μας, να μας φέρει πιο κοντά τόσο με τους συνανθρώπους μας όσο και στην προσωπική μας λύτρωση. Ας μη ξεχνάμε άλλωστε ότι μέσα από την άκρα Ταπείνωση του Θεού, που συνέστειλε την θεότητά Του και καταδέχτηκε να γίνει άνθρωπος και να θανατωθεί από αμαρτωλούς ανθρώπους, συντελέστηκε το έργο της Αναστάσεως και της λύτρωσής μας.
Μας λέγει ο άγιος Ανδρεας Κρήτης “Δύο πράγματα ζητούνται από όλους μας, να καταδικάζουμε τα αμαρτήματά μας και να συγχωρούμε τα αμαρτήματα των άλλων. Γιατί όποιος βλέπει τα αμαρτήματά του γίνεται πιο συγχωρητικός απέναντι στους άλλους. Και όποιος κατακρίνει τους άλλους, κατακρίνει και καταδικάζει τον εαυτό του, ακόμα και εάν έχει πολλές αρετές.”Ας προσευχηθούμε λοιπόν με ταπεινή καρδιά, όπως ο Τελώνης, αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες μας και εμπιστευόμενοι το έλεος του Θεού. Ας ζητήσουμε από τον Κύριο να μας δώσει τη δύναμη να βαδίζουμε με ταπεινότητα και σεβασμό προς τους άλλους και να παραμείνουμε ταπεινοί στην ψυχή μας, γιατί «όπου υπάρχει ταπείνωση, εκεί είναι και η χάρη του Θεού».
Ας παραδειγματιστούμε από τη σωτήρια μετάνοια του Τελώνου και ας μάθουμε να στεκόμαστε μπροστά στο Θεό με ευλάβεια και συντριβή καρδίας. Ας μετανοήσουμε για τα πολλά μας σφάλματα. Ας μάθουμε να συγχωράμε τον συνάνθρωπό μας. Ας μη κρατάμε κακίες, αλλά, ας μιμηθούμε την ευσπλαγχνία του Θεού. Ο Κύριος είναι ελεήμων, μακρόθυμος και πολυέλεος και ευσπλαγχνίζεται όλους όσους καταφεύγουν σ’ Αυτόν. Ας αποφύγουμε την κατάκριση για να βρούμε τη δικαίωση. Η περίοδος αυτή είναι περίοδος μετανοίας. Ας εκμεταλλευτούμε τις περιστάσεις για τη πνευματική μας ωφέλεια, ώστε να επιτύχουμε την εν Χριστώ σωτηρία μας. Αμήν.
Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου
