ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΟΜΙΛΙΑ

 ΚΥΡΙΑΚΗ 8 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023

Πρωτοπρεσβύτερος π. Κωνσταντίνος Μητρόπουλος

Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος Καλαβρύτων

«Πατρότητα  - Μητρότητα: οδηγίες χρήσης»

Η μητρότητα κατ΄ αρχήν είναι µια χαρισματική λειτουργία, ένα δώρο που ο Θεός έχει δώσει στον άνθρωπο. Το ίδιο και η πατρότητα, εννοείται, αλλά η µητρότητα χαρακτηρίζεται από µία έμφαση ιδιαίτερη, την οποία η ανθρωπότητα ανέκαθεν έδωσε στη μητέρα, στη θέση της και στην αποστολή της. Την έχει υµνήσει με έργα τέχνης, ζωγραφικής, γλυπτικής και κατ΄ εξοχήν µε την ποίηση. Και, βέβαια, στην Εκκλησία μας η µητρότητα αγιάστηκε και υψώθηκε τόσο, ώστε να υπαχθεί σ΄ αυτήν και ο Θεός ο ίδιος! Ο Θεός με την θέλησή Του υπήχθη στην μητρότητα, δηλαδή απέκτησε µητέρα άνθρωπο.

Έτσι, λοιπόν, πρόκειται για δύο λειτουργίες που αποτελούν δώρα του Θεού στην ανθρωπότητα. Σήµερα, όµως, θα αναφερθώ σε ορισμένες παρενέργειες, οι οποίες δημιουργούνται από αυτή την ιδιαίτερα προνομιακή σχέση, που έχει η μητέρα µε τα παιδιά της, σε σύγκριση με τον πατέρα. Το ξαναλέω ότι έτσι είναι η ανθρώπινη φύση, υπάρχει όντως προνομιακή σχέση. Αυτή, όμως, η κατάσταση έχει δημιουργήσει και κάποιες αρνητικές πλευρές και συνέπειες. Πότε; Όταν δεν προσέχουμε και δεν κάνουμε σωστή χρήση αυτών των δύο λειτουργιών, που είναι δώρα του Θεού.

Είναι γεγονός ότι οι κοινωνίες που βρίσκονται γύρω από την Μεσόγειο, δηλαδή Ελλάδα, ίσως και λίγο τα Βαλκάνια, Νότια Ιταλία, που μοιάζει στην κουλτούρα με μας, η Βόρεια Αφρική, η Μέση Ανατολή, Τουρκία, Ισραήλ κ.λπ. διαθέτουν ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα. Είναι κοινωνίες όπου υπερτιμάται η µητέρα και όπου οι οικογένειες είναι παιδοκεντρικές. Δηλαδή, θεωρείται ευρέως ότι σκοπός της ζωής του ανθρώπου, όταν κάνει γάμο, είναι να αποκτήσει παιδιά. Με αποτέλεσμα, αν ένα ζευγάρι δεν µπορέσει ν' αποκτήσει παιδιά, αυτό να φέρνει πολύ µεγαλύτερο πόνο, σε σύγκριση με άλλες δυτικές χώρες, δηλαδή Βόρεια και Δυτική Ευρώπη ή Βόρεια Αμερική. Έτσι η ατεκνία είναι πολύ μεγαλύτερο πρόβληµα στις μεσογειακές κουλτούρες.

Και, επίσης, µια άλλη παρενέργεια είναι ότι επί αιώνες µέχρι και πρόσφατα, που με την επιστημονική γνώση, η οποία αποκτήθηκε, µπορούμε να µιλάµε για υπογονιµότητα του ζευγαριού, οι κοινωνίες αυτές απέδιδαν την ατεκνία στη γυναίκα. Η γυναίκα ήταν η στείρα. Αυτό, ακριβώς, δείχνει πως η παιδοκεντρικότητα συνδέεται πολύ στενά µε την έµφαση στη µητρότητα. Και γι΄ αυτό βλέπουμε τον θρήνο και την δυστυχία, μητέρων κυρίως, και λιγότερο πατέρων, αν δεν αποκτήσουν παιδιά.

Αυτό λοιπόν είναι το ένα στοιχείο. Και το δεύτερο, συνέπεια, δηλαδή παρενέργεια αυτής της παιδοκεντρικής κουλτούρας, είναι ότι, όταν έρθουν τα παιδιά, ως δώρα του Θεού, αρχίζει να παραμελείται ο γάμος. Και αυτό δεν γίνεται απότοµα, οπότε δυστυχώς αυτό είναι αιτία το να μην καταλαβαίνει το ζευγάρι ότι τό κάνει. Αρχίζει να υπάρχει λιγότερη επικοινωνία του ζευγαριού, λιγότερη τρυφερότητα, η ερωτική ζωή αρχίζει να παραμελείται. Μετά προστίθεται σιγά σιγά μια ευερεθιστότητα, ένας εκνευρισμός, δεν έχουµε υποµονή με τις ατέλειες του άλλου, ενώ είχαµε πριν, και όλη η προσοχή πια είναι στραµμένη στα παιδιά. Κυρίως η προσοχή της μητέρας, εξαιτίας αυτής της προνομιακής σχέσης, αλλά συμβαίνει συχνά και με τους πατέρες.

Έχω φτάσει, πλέον, να πιστεύω ότι υπάρχουν άνθρωποι που, χωρίς να το συνειδητοποιούν, στην πραγματικότητα ενδιαφέρονται να παντρευτούν μόνο και μόνο για να γίνουν γονείς. Δεν τους ενδιαφέρει η συντροφικότητα. Και αυτό είναι πολύ θλιβερό φαινόμενο, όταν συμβαίνει. Ίσως, σε κάποιους, λίγους, να είναι και συνειδητό. Μου έλεγε ένας γνωστός μου κληρικός, ότι του είπε μία κυρία που έχει δύο παιδιά, έτσι ωμά: «Έχω αποκτήσει τα παιδιά τώρα, δεν τον έχω ανάγκη».

Βέβαια, αυτό δεν είναι ο κανόνας, είναι η εξαίρεση να το συνειδητοποιεί τόσο ωμά ο άλλος. Αλλά σε ασυνείδητο επίπεδο, αισθάνομαι ότι το κίνητρο πολλών, οι οποίοι αποφασίζουν να κάνουν οικογένεια, είναι να γίνουν γονείς. Η συζυγία είναι το τελευταίο που τους ενδιαφέρει, ή µπορεί να τους ενδιαφέρει για τον πρώτο καιρό, να πάρουν μια επιβεβαίωση και τέτοια πράγματα. Μετά η επιβεβαίωση έρχεται από τα παιδιά. Αν το παιδί τρώει όλο το φαΐ του, αν είναι καλός µαθητής, αν είναι υπάκουο^. αυτά τα τρία βασικά είναι που δίνουν την επιβεβαίωση στη μητέρα κυρίως. Ένα από αυτά αν δεν πηγαίνει καλά, η μητέρα αισθάνεται αποτυχημένη.

Ένας λόγος που φθάνουµε σ΄ αυτό, νοµίζω, είναι το γεγονός ότι παρά την όποια αντίδραση και επαναστατικότητα μπορεί να έχουμε προς τους γονείς µας, στην πραγματικότητα έχουµε υιοθετήσει βασικά στοιχεία της κουλτούρας τους. Ήταν και οι δικοί µας γονείς παιδοκεντρικοί και στραμµένοι ακριβώς στα παιδιά. Με άλλα λόγια, κάθε γενιά, αν δεν αμφισβητήσει αυτό που παρέλαβε, θα τείνει πάντοτε στην εύκολη λύση. Το να επικεντρωθείς στα παιδιά είναι η εύκολη λύση, διότι σε υπακούν τα παιδιά για αρκετά χρόνια.

Βέβαια, όταν αρχίζεις να πληρώνεις τις συνέπειες αυτού του λάθους, στο προφίλ αυτό οικογένειας, όπου είναι η µητέρα στραµµένη πάνω τους παθολογικά και ο πατέρας είναι απών, αυτά τα παιδιά θα αρχίσουν μετά από ένα σημείο και πέρα να µην υπακούουν και η εφηβεία θα είναι δύσκολη. Αλλά για μερικά χρόνια. Επειδή υπακούουν όσο είναι μικρά, αυτό προσλαμβάνεται ως απουσία προβλήματος. Πράγματι, η σχέση με μικρότερους/ κατώτερους είναι εύκολη λύση. Το δύσκολο είναι να εγκαταστήσεις µια σωστή ισότιμη σχέση. Γι’ αυτό και αρκετοί άντρες, που το επάγγελµά τους είναι να έχουν υφισταμένους και να δίνουν εντολές, µπορεί να δυσκολεύονται στην ισότιμη σχέση της συζυγίας. Αυτή είναι η δυσκολία. Λοιπόν, ρέπει ο άνθρωπος προς το εύκολο, αντί για εκείνο, το οποίο, όµως, αποτελεί πραγματικά το σκοπό του και το στόχο του.

Έτσι αυτό το φαινόμενο, που περιέγραφα, το τόσο συνηθισμένο, ουσιαστικά έγκειται στο ότι έχει εγκατασταθεί µία μονοσήμαντη µητρότητα. Η µητρότητα έχει διογκωθεί, έχει φύγει από τις διαστάσεις, τις οποίες έπρεπε να έχει φυσιολογικά, έχει καταλάβει χώρο ο οποίος ανήκει και στην πατρότητα. Αλλά και η πατρότητα έχει συρρικνωθεί. Αυτό το οποίο συμβαίνει µε την πατρότητα, συνήθως, σε αυτό τον τύπο οικογένειας, είναι ότι ο πατέρας γίνεται αντιληπτός ως εκείνος, ο οποίος καλείται να επιβάλει την τάξη, όταν η µητέρα δεν μπορεί πια να επιβληθεί. Οπότε ο πατέρας σιγά σιγά, με τον καιρό, αναλαμβάνει το ρόλο του κακού μέσα στην οικογένεια, κάτι το οποίο, φυσικά, στρεβλώνει και αυτό τη θέση του πατέρα και τη σχέση του µε τα παιδιά.

Εκεί παρατηρεί κανείς µια αντίφαση πολλών µητέρων που κατηγορούν τον άντρα τους ότι δεν ενδιαφέρεται («έχω όλα τα παιδιά επάνω μου», « δεν κάνεις τίποτα » κ.λπ.), ενώ την ίδια στιγµή του αφαιρούν τα παιδιά. Δηλαδή, τον κατηγορούν ότι δεν ασχολείται, αλλά του έχουν αφαιρέσει τα παιδιά από πολύ νωρίς. Αυτό δεν είναι κατηγορητήριο κατά των µητέρων, το οποίο διατυπώνω, επειδή είμαι άντρας. Πολλοί πατέρες βολεύονται με αυτή την κατάσταση και πορεύονται έτσι για αρκετά χρόνια, μέχρι που να ξυπνήσει µέσα τους η διαμαρτυρία: «τελικά τι;», «είμαστε ζευγάρι;», «εγώ τι ρόλο παίζω;», «η γνώµη µου δεν µετράει» κ.λπ. Αλλά δεν γίνεται αµέσως αυτό. Για ορισμένα χρόνια βολεύονται και αυτοί. Είναι αμοιβαίο. Οπότε κάποια στιγµή (ο ένας από τους δύο πρώτα, µετά θα ακολουθήσει ο άλλος) αρχίζουν να δρέπουν τους καρπούς αυτού του τύπου οικογένειας, που είναι πικροί, δημιουργούν οδύνη και αίσθημα αποτυχίας και αποξένωσης.

Μερικές φορές φτάνει κανείς να παρατηρήσει και ότι η μητέρα δεν έχει πια ανάγκη τον πατέρα παρά μόνο ως χωροφύλακα στο σπίτι, και ότι δεν τον έχει ανάγκη ως σύζυγο οπότε έχει "αντικατασταθεί" (γιατί δεν υπάρχει ποτέ αντικατάσταση πραγματική) από τη σχέση της με το αγόρι της. Η σχέση µητέρας και αγοριού στις Μεσογειακές κοινωνίες είναι πολύ ισχυρή, πολύ περισσότερο από τη σχέση µητέρας - κόρης. Και να µην φοβόμαστε τις λέξεις: υποσυνείδητα, χωρίς να το έχει πάρει είδηση η μητέρα, είναι ερωτικοποιηµένη σχέση. Το παιδί της έχει "αντικαταστήσει" τον άντρα της. Φυσικά και η σχέση πατέρα - κόρης µπορεί να ερωτικοποιηθεί. Αλλά είναι πιο συνηθισμένο το άλλο, επειδή ακριβώς είναι πιο ισχυρή η θέση της μητέρας.

Εδώ κάνω µια παρένθεση για να πω ότι με εκπλήσσει αυτό το πολύ συχνό φαινόμενο, που παρότι είναι πολύ συχνό δεν παύει να µέ εκπλήσσει. Ότι μιλώ µε δύο γονείς που έχουν έλθει να µιλήσουµε για το παιδί τους. Και διηγείται ο ένας, διηγείται ο άλλος, και πιο πολύ από τη µητέρα έχω ακούσει αυτή τη φράση. Λέει: «ο γιός μου», «η κόρη μου». Και δίπλα κάθεται ο άντρας της! Δεν µπορώ να µην συγκρίνω αυτή τη νοοτροπία µε εκείνο που είπε η Παναγία στον Χριστό, όταν Τον έχασαν, και γύρισαν στα Ιεροσόλυμα και Τον βρήκαν στο ναό. Τι του είπε καθώς  αγωνιώντες Τον έψαχναν; «Παιδί μου, ο πατέρας σου κι εγώ σε ψάχναμε». Και δεν ήταν πατέρας Του ο Ιωσήφ! Το ήξεραν και οι τρεις τους ότι δεν είναι πατέρας Του. Αλλά κοινωνικά, ενώπιον των άλλων. λέει «ο πατέρας σου κι εγώ». Κατ' εξοχήν μόνο η Παναγία θα µπορούσε να πει «ο γιός μου»! Μόνο αυτή θα είχε το δικαίωμα να το πει -και δεν το είπε! Κλείνει η παρένθεση.

Να δούμε λίγο, η οικογένεια την οποία περιγράψαµε ως χαρακτηριστικό τύπο, πώς είναι μετά από µερικά χρόνια; Πώς εξελίχθηκε;

Ο πατέρας, συνήθως, δεν πηγαίνει στο σχολείο για ενημέρωση, πηγαίνει η μητέρα µόνο. Απέχει επίσης από τις ομιλίες προς γονείς, που γίνονται στο σχολείο ή στην ενορία ή στον Δήµο, επειδή «είναι δουλειά των μανάδων να πάνε». Μαθαίνει τελευταίος τα σημαντικά θέµατα των παιδιών. Ακόμα και αγόρια στην εφηβεία αισθάνονται πιο οικεία να µιλήσουν µε τη µητέρα τους παρά µε τον πατέρα τους. Υπάρχουν περιπτώσεις που έπαιρνε ουσίες ένα παιδί και ο πατέρας του ήταν ο τελευταίος που το έµαθε. Μετά από τη μητέρα και τ' αδέλφια και, ενδεχομένως καµιά φορά, και άλλους συγγενείς.

Και βέβαια, να θίξω και το θέµα αυτό, μερικές φορές η ερωτική αποξένωση του ζευγαριού μπορεί να οφείλεται ακριβώς στο ότι ικανοποιείται ψυχολογικά η μητέρα από τη σχέση µε τα παιδιά, δεν τήν ενδιαφέρει ο σύζυγος, ο δε πατέρας βιώνει ανταγωνιστικά τη σχέση με τα παιδιά του. Αυτό είναι μια πληροφορία για την υποσυνείδητη ερωτικοποίηση που ανέφερα πριν.

Συνεχίζω µε το προφίλ αυτής της οικογένειας. Οι παιδοκεντρικές κοινωνίες παρουσιάζουν σε μεγάλο βαθµό την ψυχολογική εξάρτηση του ενήλικου άντρα πλέον από την µητέρα του. Έχει περιγραφεί το φαινόμενο της εξιδανίκευσης της µητέρας από τον ενήλικο άντρα, ότι κατά κάποιο τρόπο έχει µοιράσει τις γυναίκες σε δύο κατηγορίες. Στη µία ανήκει μόνο η μητέρα του. Είναι η κατηγορία του ιδανικού, η αγνή, η αφοσιωμένη, και αλλοίμονο στη γυναίκα του εάν τολµήσει να ασκήσει κριτική στη μάνα του και πεθερά της. Στην άλλη κατηγορία βρίσκονται οι υπόλοιπες γυναίκες. Και υπάρχει περίπτωση να ακούσετε ενήλικα τριαντάρη, σαραντάρη, πενηντάρη, να µιλάει εξιδανικευτικά και µε ύμνους για τη µητέρα του και υποτιμητικά για όλες τις άλλες γυναίκες. Αυτό δεν είναι πραγματική πεποίθησή του, κατά τη γνώµη μου, αλλά ο τρόπος, η ψυχική άµυνα που έχει δημιουργήσει, για να µην έρθει κοντά με τη δική του γυναίκα.

Η μεγάλη αγωνία αυτών των ανδρών, των εξαρτημένων από τη μάνα τους, είναι να μην έρθουν πολύ κοντά µε τη γυναίκα τους, διότι κατόπιν η γυναίκα τους θα τους εξουσιάσει. Γιατί; Διότι η εμπειρία τους είναι ότι τους κυβέρνησε η µάνα τους και τούς κυβερνάει ακόμα. Αυτή, κυρίως, την εμπειρία ξέρουν µε την γυναίκα, οπότε φοβούνται την εγγύτητα. Μάλιστα το θεωρητικοποιούν κιόλας μερικοί: «Γι΄ αυτό η κοινωνία χάλασε, επειδή η γυναίκα έχει αποκτήσει τέτοια δύναμη, που μπορεί να κυβερνάει τον άντρα. Χάθηκαν οι παραδοσιακές αξίες», το ιδεολογικοποιούν πίσω από παραδοσιακές αξίες.

Στην πραγματικότητα η εμπειρία του από τη σχέση µε την μάνα του είναι καταλυτική, ο ίσκιος της βαραίνει επάνω του. Αυτός ο άνδρας είναι δύσκολο να δείξει τρυφερότητα στη γυναίκα του. Αν αποκολληθεί από την τροχιά της μητέρας και συνδεθεί με τη γυναίκα του πιο πολύ και γίνει πιο τρυφερός και έλθει πιο κοντά, φοβάται ότι τότε θα τον κυβερνήσει η γυναίκα του.

Εδώ χρειάζεται πολύ µεγάλη τέχνη από τη γυναίκα του για να μπορέσει να τον βοηθήσει να αποκολληθεί από τη μητέρα του χωρίς να νοιώσει απειλούμενος. Βλέπετε είναι αλληλένδετα τα πράγµατα, γιατί ένας άντρας, ο οποίος δεν μπορεί να δείξει τρυφερότητα, δεν θα έχει µε τη γυναίκα του μια σεξουαλική ζωή τέτοια, η οποία να την εμπνεύσει. Είναι αλυσίδα όλα αυτά, φαύλος κύκλος...

Μια άλλη επίπτωση στον ψυχισμό αυτών των ανθρώπων: ένα µεγάλο ποσοστό αγοριών και ενηλίκων ανδρών, που είναι ψυχικά εξαρτημένοι από τη μητέρα τους ακόµη, αμφισβητούν τον ίδιο τον ανδρισμό τους. Ξέρετε, σε χώρους όπου υπάρχουν άντρες µόνο, στο στρατό για παράδειγμα, βλέπει κανείς µία συνεχή βωμολοχία, µια συμπεριφορά λεκτικής σκαιότητος σε φιλικό πλαίσιο. Δεν εκφράζει αυτό πάντα την ποιότητα αυτών των ανδρών. Αλλά τούς τροµάζει κάτι στο ασυνείδητο. Στην πραγματικότητα φορούν ένα προσωπείο σκληρού άντρα, επειδή ξυπνούν μέσα τους άγχη µήπως δεν είναι αρκετά άντρες ή μήπως είναι ομοφυλόφιλοι. Αυτό είναι μεγάλη αγωνία για τα αγόρια στην εφηβεία, το αν είναι αρκετά άντρες, κάτι που αναζωπυρώνεται, όταν βρεθούν µόνο με άντρες.

Συνήθως το άγχος αυτό πάει παράλληλα µε παθολογική εξάρτηση από την μητέρα. Είναι πιο σπάνιο, πολύ δύσκολο, να νοιώθει αυτό το άγχος ένας ενήλικος άντρας, ο οποίος έχει φυσιολογική σχέση µε τη μητέρα του. Όταν υπάρχει παθολογική εξάρτηση από την µητέρα, ο άντρας αυτός πιο εύκολα µπαίνει σε αμφιβολίες για τον ανδρισµό του. Και για να αντιμετωπίσει αυτές τις αμφιβολίες για τον ανδρισµό του, υιοθετεί προσωπείο σκληρότητας, γίνεται ο βαρύς άντρας. Και μέχρι και κωμωδίες έχουν υπάρξει που σατιρίζουν τον Μεσογειακό τύπο, Έλληνα, Ιταλό κ.λπ., ο οποίος είναι ο βαρύς άντρας µε όλους, αλλά γίνεται το παιδάκι μπροστά στη µητέρα του, που δεν μπορεί να φέρει αντίρρηση. Αυτά είναι στρεβλώσεις, είναι παραμορφώσεις του ανδρισμού, που έχουν επιπτώσεις στο γάµο, και επιπτώσεις στην πατρότητα βεβαίως.

Γι΄ αυτό και πολλοί άντρες δεν κάνουν δουλειές στο σπίτι, ώστε να βοηθήσουν τη γυναίκα τους. Υπάρχει ένας φόβος βαθύτερος µήπως αλλοιωθούν, το άγχος μήπως η γυναίκα «του πάρει τον αέρα». Στην πραγματικότητα είναι αυτό που στην ψυχανάλυση λέγεται «άγχος ευνουχισμού»: επειδή ένοιωσε «ευνουχισμένος» από τη µητέρα του, φοβάται ότι το ίδιο θα επαναληφθεί με τη γυναίκα του.

Για να μη μείνετε µε την εντύπωση ότι είναι όλα θλιβερά στη σημερινή οικογένεια, σας λέω μια άλλη πεποίθησή µου και παρατήρησή μου, ότι σε σύγκριση µε αυτά που συνέβαιναν στην προηγούμενη γενιά, στη γενιά των γονέων μας, στα νέα ζευγάρια σήμερα βρίσκει κανείς αξιοπρόσεκτες και αξιέπαινες προσπάθειες για υπέρβαση. Δηλαδή, υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι δεν είδαν τους γονείς τους να συζητούν ποτέ, να κάνουν διάλογο κανονικό, παρ΄ όλα αυτά, όμως, οι ίδιοι στο γάμο τους αγωνίζονται να κάνουν διάλογο. Αυτό είναι υπέρβαση. Υπάρχουν γονείς οι οποίοι δεν είδαν τους γονείς τους να κάνουν διάλογο μαζί τους, µε τα παιδιά τους, αλλά οι ίδιοι αγωνίζονται να µιλήσουν µε τα παιδιά τους. Αυτα είναι υπερβάσεις µεγάλες, αξιέπαινες. Γίνονται και σπουδαία πράγµατα στην εποχή µας. Υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται και τα πάνε καλύτερα από αυτό που παρέλαβαν από τη δική τους οικογένεια. Αυτό είναι πολύ αισιόδοξο μήνυµα.

Αλλά αισθάνομαι ότι τα πολιτισµικά χαρακτηριστικά που περιέγραψα προηγουμένως είναι συχνά ακόμη, ανεπίτρεπτα πολλά για την εποχή που ζούμε και γι΄ αυτά τα οποία ξέρουμε και για τις ανάγκες που υπάρχουν σήμερα. Και οι επιπτώσεις τους δεν περιορίζονται µόνο στην οικογένεια. Ο άντρας, ο οποίος έχει υιοθετήσει τα στερεότυπα του ανδρισµού ως τσαμπουκά κ.λπ., κινδυνεύει και εκτός οικογένειας να έχει αντίστοιχα φαινόμενα. Είναι πιθανόν αυτός ο άντρας να υιοθετήσει πρακτικές τραμπουκισμού και βίας στο σχολείο, ενάντια σε κάποια αδύναµα αγόρια, με εκφοβισµό. Και όταν είναι ενήλικος να υιοθετήσει σεξιστικές νοοτροπίες, ή τη λεγόµενη κουλτούρα του βιασμού, ή βία εναντίον αδύναµων μεταναστών. Αλλά ανδρισµός δεν είναι ένας οπλισμένος με μαχαίρια να τα βάζει µε άοπλους μετανάστες. Γιατί έχουν συμβεί και τέτοιαπεριστατικά. Θέλω να καταλήξω, δηλαδή, ότι όσα συμβαίνουν μέσα στην οικογένεια έχουν επιπτώσεις στην κοινωνία ευρύτερα.

Άρα, να καταλήξουµε. Ποιο είναι το ζητούμενο; Τι θέλουµε;

Πρώτον. Να επανέλθει η συζυγία στην τιμή και την αξία την οποία δικαιούται. Να γίνει η συζυγία η προτεραιότητά µας, όχι η πατρότητα και η µητρότητα. Σας βεβαιώνω ότι το  ζευγάρι, το οποίο προσέχει την ποιότητα του γάμου του, θα χρειαστεί πολύ λιγότερο κόπο ο καθένας, ως πατέρας και ως µητέρα, µε τα παιδιά. Διότι  τα παιδιά τους, ήδη, τρέφονται από την ωραία σχέση που βλέπουν. Θα αγχωθούν λιγότερο ως γονείς, θα χρειαστεί να συμβουλεύσουν λιγότερο, να τιμωρήσουν λιγότερο. Η ποιότητα της πατρότητας και της µητρότητας, δηλαδή, θα πηγάζουν από την ποιότητα της συζυγίας.

Δεύτερο ζητούμενο είναι η πατρότητα και η µητρότητα να λειτουργούν µ΄ ένα τέτοιο τρόπο, ώστε να βελτιώνουν τη συζυγία, δηλαδή να αυξάνουν τον έρωτα. Να μπορεί ένας πατέρας να πει, ότι ο τρόπος που βλέπω τη γυναίκα μου να είναι µητέρα μέ κάνει να τήν αγαπώ περισσότερο. Να μπορεί µια µητέρα να πει, ότι ο τρόπος που βλέπω τον άντρα µου να είναι πατέρας και να έχει σχέση με τα παιδιά, μέ κάνει να τόν αγαπώ περισσότερο. Αυτό νοµίζω σήµερα είναι σπάνιο. Αντίθετα, σαν να δηµιουργείται ασυµβίβαστο: ως εάν αυτά τα δύο να µην μπορούν να ταιριάζουν, ενώ θα έπρεπε το ένα να ενισχύει το άλλο.

Και αυτή η αποκατάσταση δεν είναι αποκλειστικό έργο της μητέρας. Δεν θα πρέπει να φορτώνουμε σ΄αυτήν όλο το βάρος. Είναι µεν προνομιακή η θέση της, αλλά σε αυτό το έργο πρέπει να την βοηθήσουν και ο σύζυγός της και πατέρας των παιδιών και η µητέρα της!

Μπορεί να µην έχουμε εδώ γιαγιάδες παρούσες, αλλά όσες είστε μητέρες κοριτσιών δεν θα προλάβετε να καταλάβετε πότε έφτασε η ώρα που η κόρη σας θα γίνει µητέρα. Γι΄ αυτό, για να τα εφαρμόσετε τότε αυτά και να τήν βοηθήσετε, πρέπει να έχετε συνειδητοποιήσει από τώρα την σηµασία της συζυγίας.

Και αντίστοιχα τον πατέρα θα πρέπει στο έργο του αυτό να τόν βοηθήσουν η γυναίκα του …και η μητέρα του! Ευχαριστώ.