Ομιλία

Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου

 Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ. Ιερωνύμου

με θέμα:

“Περί οικογένειας και κρίσεως αυτής στη σημερινή εποχή”

Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2023, Κέντρο Νεότητος “Νέοι Ορίζοντες”

Ευλαβέστατοι κληρικοί της Ιεράς Μητροπόλεώς μας,

Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί,

Ένας από τους ρόλους της Εκκλησίας είναι να αφουγκράζεται τον παλμό της κοινωνίας, να εκσυγχρονίζεται με βάση τις ανάγκες της και να προσπαθεί να συμβάλλει στην ικανοποίησή τους. Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρούμε με πόνο καρδίας ότι ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα ζητήματα είναι η κρίση του θεσμού της οικογένειας.

Ως γνωστόν, η οικογένεια αποτελεί το θεμέλιο της κοινωνίας και το πρώτο και βασικό στάδιο κοινωνικοποίησης του ανθρώπου. Είναι ο ιερός θεσμός που έχει ως βασικό του μέλημα, εκτός από τη διαιώνιση του ανθρώπινου είδους και την κάλυψη των βιοτικών αναγκών, τη σφυρηλάτηση της προσωπικότητας των νέων μελών της οικογένειας διά της σωστής αγωγής, των αρχών, των ιδεών και των αξιών.

Μέσα στην οικογένεια πρέπει να καλλιεργούνται οι αρετές της ηθικής, της δικαιοσύνης, του σεβασμού, της εντιμότητας, της αλληλεγγύης και της υπακοής. Εκεί οι νέοι πρέπει να μαθαίνουν να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό, το δίκαιο από το άδικο, το αγαθό από το πονηρό. Μέσα στο πρώτο αυτό κοινωνικό περιβάλλον τίθενται τα όρια και οι κανόνες που πρέπει να διέπουν τις ενέργειές μας και προσδιορίζονται οι έννοιες του μέτρου και της ελευθερίας, ως απαραίτητων στοιχείων για την ομαλή συμβίωση, μέσα σε ένα κλίμα ασφάλειας και φροντίδας, με σκοπό την υγιή ανάπτυξη όλων των μελών.

Πρωτίστως, όμως, η χριστιανική οικογένεια οφείλει να επιτελεί έναν θεάρεστο ρόλο. Καλείται να αναπτύσσεται “ἐν Χριστῷ”. Καλείται να γαλουχεί τα νέα μέλη της με τα νάματα της Ορθοδοξίας και να τα μυεί στα διδάγματα της χριστιανικής πίστης και παράδοσης.

Στο σημείο αυτό τίθεται το ερώτημα: Η σύγχρονη χριστιανική οικογένεια ανταποκρίνεται στον ρόλο της; Είναι όντως χριστιανική;

Παρατηρούμε ότι ο θεσμός της σύγχρονης οικογένειας διέπεται σε μεγάλο βαθμό από βαθιά κρίση και τα θεμέλιά του κλονίζονται επικίνδυνα. Το γεγονός αυτό φυσικά δεν πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους. Αντιθέτως πρέπει να μας θορυβεί και να μας παρακινεί να στραφούμε στην αναζήτηση των αιτίων, που προκαλούν αυτήν την κρίση, καθώς και των τρόπων, με τους οποίους μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε.

Η πιο εμφανής παθογένεια που θα μπορούσε κανείς να εντοπίσει είναι η αλλοτρίωση, η αποξένωση μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Οι άνθρωποι σήμερα, παρόλο που θα μπορούσαν τον διαθέσιμο χρόνο τους να τον αξιοποιήσουν δημιουργικά με την οικογένειά τους, συζητώντας, επικοινωνώντας μεταξύ τους, κάνοντας μία βόλτα, πηγαίνοντας μία ολιγόωρη εκδρομή, κάνοντας μία επίσκεψη σε κάποια έκθεση ή μουσείο ή παρακολουθώντας μία ενδιαφέρουσα εκδήλωση όλοι μαζί, εν τούτοις επιλέγουν, όντας κάτω από την ίδια στέγη, να είναι απομονωμένοι ο ένας από τον άλλον και προσκολλημένοι στο κινητό τους τηλέφωνο ή τον υπολογιστή, κάνοντας κακή χρήση των παροχών της τεχνολογίας και γενόμενοι δέκτες πολλών και διαφόρων, ενίοτε χρήσιμων, αλλά και επιβλαβών μηνυμάτων.

Έτσι χάνεται η ανθρώπινη επαφή και τα μέλη της ίδιας οικογένειας αρχίζουν να αδιαφορούν το ένα για το άλλο.

Πρωταρχικό αίτιο, όμως, θεωρούμε ότι αποτελεί κατά βάση η εκ προοιμίου έλλειψη συνειδητοποίησης της σημασίας του Μυστηρίου του Γάμου.

Τα περισσότερα νεαρά ζευγάρια κατά την προετοιμασία τους για τον Γάμο δεν εστιάζουν στο βαθύ νόημά του, αλλά επικεντρώνονται στα διαδικαστικά του, στον εντυπωσιασμό και στις απολαύσεις. Όλα αυτά, βέβαια, θα ήταν αποδεκτά και καθόλου κατακριτέα, αν αποτελούσαν δευτερεύοντα στοιχεία. Για να γίνει, όμως, αυτό πρέπει τα πρόσωπα που πρόκειται να έλθουν εις Γάμου κοινωνίαν να γνωρίζουν ότι ο Γάμος δεν είναι ένα κοσμικό γεγονός.

Ο Γάμος, ο οποίος χαρακτηρίζεται “Μυστήριον μέγα” από τον Απόστολο Παύλο, είναι Ιερό Μυστήριο της Εκκλησίας, το οποίο προϋποθέτει την παρουσία του Χριστού. Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, στο Μυστήριο του Γάμου είναι παρών ο Χριστός και αυτό πρέπει να έχει κυρίως κατά νου το ζεύγος. Εκείνη τη στιγμή ευλογείται η κοινή ζωή τους, η οποία θα βλαστήσει, θα φέρει καρπούς και θα προκόψει πνευματικά, και γι’ αυτό πρέπει να έχουν συνειδητοποιήσει την ιερότητά της και να προσευχηθούν να αξιωθούν να χτίσουν μία σωστή οικογένεια.

Άλλο βασικό αίτιο, το οποίο οφείλουμε να επισημάνουμε είναι το γεγονός της αποχής πολλών οικογενειών από τον εκκλησιασμό, όχι μόνο της Κυριακής, αλλά και των μεγάλων εορτών, με τη δικαιολογία ότι έχουν διαθέσιμη μόνο την ημέρα της Κυριακής για να ξεκουραστούν, χωρίς να αρνούνται, όμως, να βάλουν στο κυριακάτικο πρόγραμμά τους αθλητικές δραστηριότητες, φροντιστηριακά μαθήματα, ενασχολήσεις με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους, συμμετοχή σε πολιτιστικές, κοινωνικές εκδηλώσεις και φιλικές συναναστροφές.

Όλες αυτές οι δραστηριότητες μας βρίσκουν απολύτως σύμφωνους και μάλιστα τις θεωρούμε απαραίτητες για την υγιή ανάπτυξη των προσωπικοτήτων, με μία όμως διαφορά: Να μην ξεχνούμε ότι η Κυριακή, όπως δηλώνει και το όνομά της, είναι ημέρα αφιερωμένη στον Κύριο. Είναι ημέρα που πρέπει να αρχίζει με τον εκκλησιασμό και τη μετοχή μας στη Θεία Ευχαριστία.

Ρωτώντας τα νέα παιδιά αν εκκλησιάζονται, τα περισσότερα θα μας απαντήσουν: “Ναι, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, μπορεί και στη γιορτή μου”. Στο σημείο αυτό με αγάπη θα αναφέρουμε ότι διόλου δεν ευθύνονται τα παιδιά γι’ αυτό. Οι γονείς φέρουν την ευθύνη της καλλιέργειας της χριστιανικής συνείδησης και της ενδυνάμωσης της αγάπης των παιδιών τους για τον Χριστό και την Εκκλησία, προ πάντων με το ζωντανό παράδειγμά τους.

Ο Ιερός Χρυσόστομος αποδίδει την ανησυχητική πορεία κάποιων νέων στην έλλειψη ουσιαστικής φροντίδας και κατάλληλης αγωγής από τους γονείς τους. Λέγει συγκεκριμένα: “Η αιτία της ανατροπής των πάντων είναι ότι δεν φροντίζουμε τα παιδιά μας. Φροντίζουμε για τα σώματά τους, περιφρονούμε, όμως, την αγωγή της ψυχής τους”. Και ρωτά, ελέγχοντας, ο Χρυσόστομος: “Θέλεις παιδί καλό; Από τα πρώτα βήματά του ανάθρεψέ το εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου.”.

Δεν χωρά αμφιβολία ότι η σύγχρονη οικογένεια βάλλεται και ταλανίζεται από πολλά προβλήματα, όπως η ανεργία, η ανέχεια, οι οικονομικές υποχρεώσεις, οι ποικίλες απαιτήσεις της σημερινής εποχής και η ανασφάλεια των καιρών. Αυτά όμως δεν μπορούν να αποτελούν άλλοθι για την κρίση στην οικογένεια. Αντιθέτως, πρέπει να ενδυναμώνουν τα μέλη της και να τα συσπειρώνουν, ώστε να αλληλοϋποστηρίζονται, και όχι να τα οδηγούν σε ρίξεις και τα ζευγάρια σε διαζύγια, ο αριθμός των οποίων, δυστυχώς, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, έχει ανοδική πορεία.

Επιπροσθέτως, ως αίτιο της κρίσης του θεσμού της οικογένειας θα μπορούσαμε να επισημάνουμε την απομάκρυνση των μελών της από την παράδοση, χριστιανική, λαϊκή, εθνική! Ο εκσυγχρονισμός και ο εκμοντερνισμός, σε συνδυασμό με τους γρήγορους ρυθμούς ζωής και την αποξένωση, έχουν επισκιάσει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, ενώ θα έπρεπε να συμπορεύονται και να αλληλοσυμπληρώνονται.

Φυσικά και θα πρέπει να προοδεύουμε, αλλά βασισμένοι στις αρχές και τις ρίζες της παράδοσής μας και όχι αποκομμένοι από αυτές, γιατί τότε θα αεροβατούμε, έρμαια των νέων τάσεων και αξιών, τις οποίες θα δεχόμαστε άκριτα, αφού δεν θα διαθέτουμε ισχυρό και βάσιμο αξιακό σύστημα για να αντιμετωπίσουμε ή και να απορρίψουμε όσες από αυτές δεν συμφωνούν με τα πρότυπα, τις αξίες και τους εν γένει άγραφους νόμους, που μας κληροδοτήθηκαν από τους Πατέρες της Εκκλησίας, τους γονείς μας, τους πνευματικούς ανθρώπους, τον κλήρο και τους ήρωές μας, που αγωνίστηκαν για τα υψηλά ιδανικά.

Η σύγχρονη οικογένεια, και κυρίως στις μεγαλουπόλεις, ζει απομακρυσμένη από τη χριστιανική παράδοση όσον αφορά στα ήθη τα έθιμα και τις εορταστικές συνήθειες. Γι’ αυτό ίσως ευθύνεται και η απομάκρυνση της πυρηνικής οικογένειας από την τρίτη ηλικία, τους παππούδες και τις γιαγιάδες, οι οποίοι είναι άμεσος φορέας της παράδοσης.

Επιτακτική ανάγκη, όμως, αδελφοί μου, είναι να εξετάσουμε και τον ρόλο της Εκκλησίας στο σοβαρό ζήτημα της κρίσης της σύγχρονης ελληνικής οικογένειας.

Είναι γεγονός ότι μία μερίδα ιερωμένων, άλλοι με την αυστηρή και επικριτική τους διάθεση και άλλοι με την προκλητική, ενδεχομένως, εκκοσμίκευσή τους, δεν εμπνέουν τη δέουσα εμπιστοσύνη, κυρίως στους νέους, δεν αποτελούν πνευματικά πρότυπα και μάλιστα τους απωθούν, θα μπορούσαμε να πούμε, από την Εκκλησία, που πρέπει να αποτελεί το λιμάνι, την καταφυγή και τη λύτρωση όλων των ανθρώπων.

Ας σταματήσουμε, λοιπόν, να συντηρούμε τον στείρο και ψυχρό ηθικισμό, που οδηγεί στην τυπολατρία και να αγωνιστούμε, σύμφωνα με τις υποθήκες των Πατέρων της Εκκλησίας μας, για την πραγματική επαφή και την ανάπτυξη βαθιάς σχέσης της οικογένειας με τον Χριστό. Μέσα στα πλαίσια της ελευθερίας, που παραχώρησε ο Θεός στον άνθρωπο, οφείλουμε να κρατήσουμε την Ορθόδοξη χριστιανική οικογένεια ζωντανή.

Ξέρετε, αδελφοί μου, πολλά ζευγάρια και πολλοί νέοι, ενώ έχουν την καλή προαίρεση και την επιθυμία να ζήσουν πνευματικά, δεν γνωρίζουν τον τρόπο. Διψούν πραγματικά να έρθουν πιο κοντά στον Θεό, αλλά η άγνοια και η αναβλητικότητα τούς καταβάλλει.

Παρατηρούμε, με μεγάλη μας χαρά, οικογένειες με μικρά παιδιά στην αγκαλιά να προσέρχονται κατά εκατοντάδες να ανάψουν ένα κερί και να προσκυνήσουν την Παναγία μας την Τρυπητή κατά την μεγάλη Θεομητορική εορτή. Μετά όμως κυριεύονται από τη δίνη της καθημερινότητας και απομακρύνονται και πάλι.

Προκειμένου, λοιπόν, οι νέοι άνθρωποι που πρόκειται να νυμφευθούν να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τον Τριαδικό Θεό και να κάνουν ένα νέο πνευματικό ξεκίνημα με οδηγό στη ζωή τους τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, τον Λόγο της Αληθείας, τους καλούμε να οδηγούνται συνειδητά στο Μυστήριο του Γάμου, με καθαρή καρδιά, σύνεση, ταπεινοφροσύνη και πίστη, έχοντας από πριν μετάσχει στο Μυστήριο της Εξομολογήσεως και της Θείας Ευχαριστίας, καθόλα έτοιμοι να γίνουν γονείς τέκνων, τα οποία θα μεγαλώσουν “ἐν νουθεσίᾳ Κυρίου”.

Χαιρόμαστε που τα νέα έγγαμα ζευγάρια γίνονται αποδέκτες της προσκλήσεως της Ιεράς Μητροπόλεώς μας και είναι παρόντα στην ετήσια συνάντησή μας, η οποία έχει σκοπό να τα στηρίξει, εμπνέοντάς τους την εμπιστοσύνη στην Εκκλησία και επισημαίνοντάς τους την αξία του εκκλησιασμού και της μυστηριακής ζωής.

Καλούμε τους γονείς να ιεραρχούν τις προτεραιότητές τους, θέτοντας τον εκκλησιασμό τους οικογενειακώς τις Κυριακές ως βασική τους μέριμνα. Τους προτρέπουμε να εξομολογούνται και να μεταλαμβάνουν των Αχράντων Μυστηρίων τακτικά, και αυτοί και τα παιδιά τους.

Γνωρίζουμε ότι όλοι προσπαθούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με αγάπη, φροντίδα και ενδιαφέρον. Ο στόχος, όμως, αυτός επιτυγχάνεται με τη βοήθεια της Θείας Χάριτος, η οποία επέρχεται με την πίστη και την προσευχή.

Σύμφωνα με τον μακαριστό Γέροντα Ευσέβιο Γιαννακάκη: “Η διεστραμμένη κοινωνία, η αρρωστημένη κοινωνία, το αρπάζει το παιδί και το οδηγεί στην αμαρτία, στα ναρκωτικά, στις αιρέσεις, το αρπάζουν οι επιτήδειοι και χάνεται το παιδί από το σπίτι”. Προτρέπει ο μακαριστός Γέροντας: “Με τη χάρη του Θεού, με τα μέσα της Εκκλησίας, να είναι και οι γονείς υπόδειγμα ζωής πνευματικής, εκκλησιαστικής και μυστηριακής. Να εξομολογούνται οι σύζυγοι, να κοινωνούν τακτικά, να έχουν πολλή αγάπη και συνεργασία μεταξύ τους. Και τα παιδιά βλέπουν και διδάσκονται.”. Και καταλήγει: “Να δείτε τι γίνεται τότε, Άγγελοι θα είναι τα παιδιά.”.

Ας είναι οι γονείς κοντά στα παιδιά τους. Ας κάνουν διάλογο μαζί τους και ας μην επιτρέπουν στο πονηρό πνεύμα να τους κάνει αναβλητικούς και αδιάφορους. “Φέρετέ μοι αὐτόν ὧδε” (Ματθ. 17,17), είπε ο Κύριος σε έναν πονεμένο πατέρα που έβλεπε το παιδί του να βασανίζεται και το θεράπευσε.

Και η Εκκλησία, με τους άξιους κατηχητές της και τα κατηχητικά σχολεία, ας προσεγγίσει περισσότερο τους νέους, με λόγο απλό και ζεστό. Οι εμπνευσμένοι ιεροκήρυκες και ιερείς ας προτιμήσουν λόγο κατανοητό, λόγο αγάπης, απλότητας και αλήθειας για να μιλήσουν στις ψυχές των παιδιών και όχι λόγο ξύλινο, δυσνόητο και απόμακρο. Χωρίς να παρουσιάζονται ως αυθεντίες, αλλά ως ίσοι προς ίσους, ενημερωμένοι για τα σύγχρονα προβλήματα και φυσικά χωρίς επικριτική διάθεση. Η ενορία ας γίνει χώρος θαλπωρής για κάθε οικογένεια, προκειμένου να τη στηρίζει και να τη διαφυλάττει ενωμένη.

Βέβαια, ευθύνη για τη διαφύλαξη του θεσμού της οικογένειας φέρει και η Πολιτεία, η οποία οφείλει να προστατεύει τα δικαιώματα των μελών της και να διευκολύνει με θεσμοθετημένα μέτρα την ομαλή ανάπτυξή της.

Ας αναλάβουμε, όμως, όλοι, αγαπητοί μου αδελφοί, την ευθύνη μας απέναντι σε αυτόν τον ιερό και βαρυσήμαντο θεσμό και ας σταθούμε αρωγοί της οικογένειας με κύρια μέσα την πίστη, την προσευχή, το συνεχές ενδιαφέρον μας, την άοκνη στήριξή μας και την ειλικρινή αγάπη μας, με απλότητα, διακριτικότητα, αλήθεια και σεβασμό και κυρίως με τη βαθιά πίστη και πεποίθηση ότι είμαστε ασφαλείς όταν “πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα”.

Σας ευχαριστώ!