ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣΙΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ
π. ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΡΑΜΟΥΖΗ
ΑΡΧΙΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΝΥΚΤΙΚΟ ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΤΗΣ Β΄ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ
ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΝΑΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ & ΕΛΕΝΗΣ ΚΑΙ ΘΕΟΠΡΟΜΗΤΟΡΟΣ ΑΝΝΗΣ ΑΙΓΙΟΥ
«Η ΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ ΜΕ ΟΔΗΓΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΤΟΝ ΠΑΛΑΜΑ»
Σεβασμιώτατε, επιτρέψατε μου να σας ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου, για την ιδιαίτερη τιμή με την οποία περιβάλλετε την αναξιότητα μου απόψε, ώστε να βρίσκομαι σε αυτήν την ιερή ακολουθία. Μια τιμή η οποία για εμένα έχει πολύ ιδιαίτερη σημασία, γιατί όπως είπατε, επί σειρά ετών συνυπήρξαμε στην Αγία και Ιερά σύνοδο και θα μου επιτρέψετε να πω κάτι, το οποίο φαντάζομαι ότι οι άνθρωποι τα τόσα χρόνια που είστε κοντά τους μπορούν να το γευτούν μέσα από την παρουσία σας. Ότι δηλαδή πάντοτε υπήρχατε και υπάρχετε σχολείο και υπομονής και αγάπης και καρτερίας, έτσι ώστε ο κάθε ένας άνθρωπος που σας συναναστρέφεται να μπορεί να φεύγει ιδιαίτερα ωφελημένος από την επικοινωνία του μαζί σας.
Επιτρέψατέ μου να μοιραστώ απόψε τις λίγες σκέψεις, οι οποίες πηγάζουν από την ιερή ακολουθία που η Αγία μας εκκλησία έχει ορίσει να τελούμε. Ανάμεσα στα πολύ όμορφα τροπάρια, τα οποία ψάλαμε απόψε, ήταν και εκείνο το οποίο ονομάζεται Μέγα προκείμενο και μέσα από αυτό ο ιερός υμνωδός, λαμβάνοντας ουσιαστικά την θέση του καθενός από εμάς απευθύνεται προς τον Θεό και του λέγει: Μη αποστρέψεις το πρόσωπο σου από το παιδί σου γιατί θλίβομαι. Οπότε λοιπόν, απόψε το βράδυ ο κάθε ένας από εμάς απευθυνόμενος στον Θεό, θυμίζει στον εαυτό του ότι είναι πρώτα απ’ όλα παιδί Του, παιδί το οποίο μπορεί να είναι άτακτο , παιδί το οποίο μπορεί να είναι βαρήκοο, παιδί το οποίο μπορεί να μην γεμίζει πάντοτε με χαρά τον Πατέρα Του, αλλά όμως πάντοτε παιδί Του. Και επειδή ακριβώς αυτή η σχέση είναι ό,τι το ιερότερο μπορεί ένας άνθρωπος να έχει, γι’ αυτό παρακαλέσαμε ανάμεσα στα άλλα να μην αποκάμνει αυτός ο Πατέρας στην υπομονή του προς τον κάθε έναν μας, να μην αποστρέψει το πρόσωπό του από εμάς, αλλά να μας έχει πάντοτε στο νου του. Γιατί αυτή η κατάσταση στην οποία ζούμε, δηλαδή το ότι δεν μπορούμε πάντοτε να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες του Πατρός μας, μας δημιουργεί θλίψη. Αυτήν ακριβώς την προσπάθεια της μεταβάσεώς μας από την θλίψη στην χαρά, το να μπορέσουμε δηλαδή κάποτε και εμείς να πούμε ότι το θέλημα του Πατρός μας γίνεται και δικό μας, αγωνιζόμαστε να φέρουμε εις πέρας αυτές τις ευλογημένες ημέρες.
Εδώ και δυο εβδομάδες δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να προσπαθούμε να γυρίσουμε πίσω στο σπίτι του πατέρα μας, δηλαδή στην Βασιλεία των ουρανών. Και επειδή ακριβώς έχουμε ανάγκη από πρότυπα, από αυτούς τους ανθρώπους οι οποίοι διέσχισαν πρώτα οι ίδιοι αυτόν τον δρόμο, για να μπορέσουν να μας πουν το πώς και εμείς μπορούμε να τα καταφέρουμε, γι’ αυτό απόψε η Αγία μας εκκλησία συνδυάζει αυτήν την ιερή ακολουθία, με τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Αυτόν, ο οποίος, όπως πολύ εύστοχα είπε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας, δεν ήταν ο άνθρωπος της θεωρίας με την έννοια του να περιγράψει απλά κάτι περί του Θεού, αλλά ήταν ο άνθρωπος της βιώσεως. Εκείνος ο οποίος βίωσε τα του Θεού, έμαθε τα του Θεού, και στην συνέχεια αυτά που ήταν δικές του εμπειρίες θέλησε να τις μοιραστεί με όλους μας, γιατί ήξερε ότι αυτός είναι ο ασφαλής δρόμος για να μπορεί ο άνθρωπος να γίνεται κατά χάριν Θεός.
Αυτός λοιπόν ο σπουδαίος Άγιος της πίστεως μας είναι εκείνος ο οποίος από την αρχή ξεκαθαρίζει ότι ο άνθρωπος ως δημιούργημα του Θεού είναι πλασμένος κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν Του. Έχει δηλαδή τα χαρακτηριστικά Του Θεού, τα οποία του δίνουν την δυνατότητα να είναι ο ένας και μοναδικός μύστης και προσκυνητής της Αγίας Τριάδος, μέσα σε ολάκερο τον κόσμο. Και λέει χαρακτηριστικά ο Άγιός μας, ότι αυτός ο Θεός μέσα σε αυτό το μικρότατο πλάσμα που λέγεται άνθρωπος, κατάφερε να συνδυάσει τον πνευματικό και τον υλικό κόσμο, δίνοντας σε αυτόν το άνθρωπο και πνεύμα και σώμα και ψυχή και ύλη, για να μπορεί με την ψυχή του να έχει την δυνατότητα να επικοινωνεί με την Θεία πραγματικότητα, με το σώμα του δε να μπορεί να επικοινωνεί με ολάκερη την υλική δημιουργία. Και το κύριο χαρακτηριστικό, λέγει, αυτού του κατ’ εικόνα ήταν αυτό το λεγόμενο αυτεξούσιο, το να μπορεί ο άνθρωπος να επιλέγει κάθε φορά ποιο είναι αυτό που τον συμφέρει, ποιο είναι εκείνο το οποίο έχει την δυνατότητα να τον προάγει ως άνθρωπο. Και τι σημαίνει, λέγει ο Άγιος, προαγωγή για τον Θεό; Σημαίνει πολύ απλά το να μπορεί ο άνθρωπος να δικαιώνει την προσδοκία Του Θεού για εκείνον. Δηλαδή να μπορεί το θέλημά του να είναι θέλημα Του Ίδιου Του Θεού. Φαίνεται, όμως, ότι ο άνθρωπος δεν μπόρεσε να τα καταφέρει. Γι’ αυτό και η πτώση, γι’ αυτό και η αμαύρωση του κατ’ εικόνα, γι’ αυτό και το μπέρδεμα του ανθρώπου. Και από εκεί και πέρα αρχίζει η περιπέτειά του, η οποία εμφανίζεται διαχρονικά σε κάθε έναν άνθρωπο μέσα από τις ασθένειες, ή τα λεγόμενα πάθη, τα οποία βιώνει ο άνθρωπος μέσα στην δική του την ύπαρξη. Τα απαριθμεί αυτά τα πάθη ο Άγιος για να δώσει στην συνέχεια την δυνατότητα να αντιληφθούμε τη μέθοδο της θεραπείας. Και λέει ότι ένα από τα πάθη, τα οποία ήταν το αποτέλεσμα της πτώσης του ανθρώπου, ήταν η φιλαυτία. Το να βάλει, δηλαδή, ο άνθρωπος τον εαυτό του στο κέντρο του παντός, να θεωρήσει ότι εκείνος είναι ο σπουδαιότερος των άλλων, για να μπορεί από εκεί και πέρα να αγωνίζεται να υπηρετεί, με όσες δυνάμεις διαθέτει, αυτόν τον εγωισμό του, αυτήν την εικόνα του εαυτού του, την οποίαν θεωρούσε ότι ήταν χρυσοφτιαγμένη, χρυσοποίκιλτη, γιατί πίστεψε ο άνθρωπος ότι έχει τόσες δυνατότητες και τέτοιες δυνάμεις, που πραγματικά αξίζει τον κόπο να τον προσκυνούν οι πάντες και εκείνος να είναι στο επίκεντρο των άλλων.
Έπειτα ένα άλλο πάθος που γεννήθηκε μετά από την πτώση των ανθρώπων μέσα στην ύπαρξη τους είναι η φιληδονία. Ο αγώνας του ανθρώπου για λίγη ικανοποίηση, να βρει λίγη ευχαρίστηση. Έτσι αγωνιά καθημερινά στρέφοντας τον νου του αριστερά και δεξιά για να αντλήσει από κάπου αυτήν την ικανοποίηση, είτε αυτό μπορεί να είναι τα χρήματα είτε μπορεί να είναι η δόξα, είτε μπορεί να είναι η σωματική ή όποια ικανοποίηση. Πάντοτε, όμως, αυτό το οποίο διαπιστώνει είναι ότι όσο περισσότερο την κυνηγά τόσο το αποτέλεσμα και η κατάληξη είναι η οδύνη. Το εσωτερικό κενό, το οποίο του δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη την αίσθηση της απομάκρυνσης του από Τον ίδιο Τον Θεό. Και τότε ο άνθρωπος βρίσκεται πραγματικά στο κυριότερο και κρισιμότερο στοιχείο και σημείο της υπάρξεως του, το τί πρέπει να κάνει από εκεί και πέρα για να έχει την δυνατότητα της θεραπείας και λέει ο Άγιος κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό ,όπως και όλα τα υπόλοιπα. Εδώ σημαντικότατο ρόλο παίζει ο νους του ανθρώπου, γιατί ο νους είναι μια από τις δυνάμεις της ψυχής του ανθρώπου, και μάλιστα για τον Άγιο Γρηγόριο είναι η σπουδαιότερη από τις δυνάμεις της ψυχής. Γιατί ο νους παίζει τον ρόλο του φύλακα. Είναι εκείνος ο οποίος ορίζει τα είδη των σκέψεων, των εντυπώσεων που έρχονται μέσα στην ανθρώπινη ψυχή και είναι εκείνος που άλλες επιτρέπει και άλλες όχι. Όταν νους, όμως, του ανθρώπου διαχέεται στο περιβάλλον, σε οτιδήποτε άλλο μπορεί να έχει σχέση εκτός από τον Θεό, τότε προσπαθεί μέσα από τις αισθήσεις του σώματος να μπορέσει εκείνος να βρει ικανοποίηση. Και το αποτέλεσμα είναι ο μέσα άνθρωπος, ο εσωτερικός άνθρωπος να είναι ασθενής και να υποφέρει.
Ποια είναι αλήθεια η θεραπεία σε όλο αυτό;
Λέει ο Άγιος Γρηγόριος: η θεραπεία είναι να εισέλθει ο νους του ανθρώπου μέσα στην καρδιά του και καρδιά είναι ο πνευματικός χώρος, στον οποίο ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να επικοινωνεί με το Θείο, να ενώνεται με τον Θεό, είναι, δηλαδή, ο έσω της καρδίας λεγόμενος άνθρωπος. Και όταν εισέρχεται ο νους εκεί τί είναι εκείνο που αντικρύζει;
Και το περιγράφει ο Άγιος με μια πολύ όμορφη ορολογία, ένα ειδεχθές προσωπείο. Βλέπει, δηλαδή, κάτι το οποίο είναι ψεύτικο και όχι μόνο ψεύτικο, αλλά είναι και επώδυνο. Δεν μπορεί να το αντέξει ούτε και ο ίδιος το κατάντημα στο οποίο έχει υποπέσει, γιατί άλλο είναι, άλλο φαίνεται και τελικά αυτό που βιώνει είναι ένας εσωτερικός διχασμός. Και είναι η ώρα κατά την οποία ο νους του ανθρώπου καλείται να διεγείρει τον άνθρωπο, το λεγόμενο κατά Θεόν πένθος. Τελείως διαφορετικό από το πένθος το οποίο έχουμε μάθει και βιώνουμε οι άνθρωποι μέσα στον κόσμο μέσα στην καθημερινότητα του ο κάθε ένας μας. Μέσα στον κόσμο πολλές φορές πενθούμε, γιατί κάτι δεν μας πήγε καλά, γιατί κάτι χάσαμε, γιατί δεν είμασταν προετοιμασμένοι για μια ξαφνική εξέλιξη της ζωής μας και πάντοτε το κοσμικό πένθος είναι αυτό το οποίο οδηγεί στην λύπη, στην θλίψη και πολλές φορές σε αυτήν την ίδια την απόγνωση και την απογοήτευση.
Αντίθετα, όμως, το κατά Θεόν πένθος είναι εκείνο το οποίο ξεκινά από την συνειδητοποίηση του ανθρώπου, δηλαδή σε ποιο σημείο βρίσκεται ή, αν θέλετε καλύτερα, σε τί κατάντημα έχει περιέλθει. Και είναι η ώρα κατά την οποία ο άνθρωπος χωρίς δικαιολογίες, χωρίς ναι μεν αλλά, φταίνε οι πάντες πλην εμού, ομολογεί την κατάντια του ενώπιον του εαυτού του και ενώπιον Του Θεού.
Θυμηθείτε, αγαπητοί μου, όλες αυτές τις ημέρες ερχόμαστε Στον Θεό κράζοντας ‘’Ελεήμων ελέησον με τον παραπεσόντα’’ γιατί αυτό είναι η ανάγκη την οποία νιώθουμε από την ψυχή μας συνειδητοποιώντας το τί ακριβώς είμαστε, χωρίς περισσότερα λόγια, χωρίς καμία δικαιολογία, αγωνιζόμαστε να πέσουμε στο έλεος Του Θεού. Γιατί ξέρουμε ότι μόνο από αυτό έχουμε την δυνατότητα της σωτηρίας. Έρχεται, λοιπόν, ο νους του ανθρώπου και μέσα από το κατά Θεόν πένθος διεγείρει τον μέσα άνθρωπο για να μπορέσει εκείνος να συνειδητοποιήσει το κατάντημα του και έπειτα να μπορέσει να αναζητήσει Το πρόσωπο Του Θεού με όλες του τις δυνάμεις. Στην αρχή είναι επώδυνο, διότι ποιος από εμάς έχει το κουράγιο και την δύναμη να αντιμετωπίσει κατάματα τον εαυτόν του; Γι’ αυτό θα έχετε παρατηρήσει ότι είναι προτιμότερο να ασχολούμαστε, όπως είπε πάλι πολύ σοφά ο δεσπότης μας, με τις ζωές των άλλων παρά με την δική μας. Γι’ αυτό είναι ευκολότερο να ασχολούμαστε με οποιαδήποτε άλλη ξένη δραστηριότητα για να γεμίσουμε τον χρόνο μας από το πρωΐ μέχρι το βράδυ, για να αποφύγουμε την αναμέτρηση με τον εαυτόν μας.
Γιατί από την ώρα που θα σταθείς απέναντι στον εαυτόν σου δεν έχεις πια να πεις ψέματα και είναι η ώρα, κατά την οποία πρέπει να τον αντιμετωπίσεις, και αν θελήσεις να τον θεραπεύσεις θα το κάνεις μέσα από τον τρόπο που υποδεικνύει ο σήμερα εορταζόμενος Άγιος. Και όταν, λοιπόν, ο άνθρωπος έχει αυτήν την ευλογημένη δυνατότητα, τότε αρχίζει σιγά σιγά τον αγώνα του, γιατί δεν μπορεί να ζήσει μακράν του Θεού, γιατί δεν μπορεί πια τον εαυτόν του να αντέξει, γιατί έχει αισθανθεί ότι ήρθε πια η ώρα να πάρει μια άλλη οδό, που θα την προσφέρει αυτήν την ευλογημένη χαρά και την ικανοποίηση, την οποία όλα του τα χρόνια αγωνιζόταν μέσα από το κυνήγι της ηδονής να αποκτήσει, αλλά τελικά δεν τα κατάφερε.
Ο Άγιος χρησιμοποιεί μια πολύ όμορφη εικόνα: λέει χαρακτηριστικά ότι, όπως τα παλιά τα χρόνια, έτσι, ενδεχομένως και σήμερα γίνεται, όταν υπάρχουν κάποιες ουλές στην γλώσσα του ανθρώπου, χρησιμοποιούν το μέλι, το οποίο το βάζουν πάνω για να καλυφθούν αυτές οι πληγές. Και ενώ, λέει, στην αρχή το μέλι είναι εκείνο που προκαλεί δυσφορία, μετά λίγο λίγο γλυκαίνει και κλείνει την πληγή! Το ίδιο συμβαίνει και με το κατά Θεόν πένθος. Ενώ είναι εκείνο που στην αρχή προκαλεί στον άνθρωπο και δάκρυα και πόνο και του δημιουργεί ένα αρνητικό περιβάλλον, λίγο λίγο, καθώς βιώνει την προσέγγισή του προς Τον Θεό, αισθάνεται Την θεραπεία του. Και τελικά αυτός ο άνθρωπος φτάνει στο σημείο να είναι ο πλέον χαρούμενος, να είναι εκείνος που μπορεί να τα έχει βρει με τον εαυτό του, γιατί πολύ απλά έχει προσεγγίσει Αυτόν Τον ίδιο Τον Θεό και γίνεται ο άνθρωπος εκείνος που αποτελεί και το παράδειγμα των υπολοίπων.
Έτσι οι υπόλοιποι άνθρωποι μπορούν να βλέπουν ενώπιον τους κάποιον που να λέει: ναι πάω στην εκκλησία και είμαι αληθινά χαρούμενος, ναι πιστεύω Στον Θεό και η ζωή μου έχει αλλάξει, ναι ακολουθώ το θέλημα Του, δεν είμαι βίαιος, δεν είμαι επικριτής, δεν απαιτώ, αλλά αποδέχομαι και προχωράω. Και όλα τούτα γιατί; Μα γιατί εγώ άλλαξα πρώτος, γιατί εγώ βρήκα την γιατρειά μου κοντά σε Αυτόν Τον Χριστό, γιατί εγώ πρώτος θεραπεύτηκα από τις πληγές του εγωισμού και των δικών μου των αμαρτιών και όταν έχω αυτήν την ευλογημένη στάση ζωής, τότε πραγματικά γίνομαι το φως και το αλάτι αυτού εδώ του κόσμου.
Θυμηθείτε τι ζητάει ο Χριστός απ’ τον καθένα μας. Όχι απλά και μόνο να θρησκεύει, αλλά να γίνεται το φως και το αλάτι . Το φως για να δείχνει τον δρόμο και το αλάτι για να νοστιμίζει. Εάν εμείς δεν είμαστε τα πρόσωπα, τα οποία θα φωτίσουμε και θα νοστιμίσουμε αυτόν εδώ τον κόσμο, σκοτάδι και δυστυχώς δυσκολία θα επικρατεί πάντοτε. Να, λοιπόν, πως αυτός ο Άγιος ήρθε απόψε να μας βοηθήσει λίγο περισσότερο με τον δικό του βιωματικό τρόπο να κατανοήσουμε όλον αυτόν τον αγώνα, τον οποίο έχουμε αναλάβει εδώ και δυο εβδομάδες.
Ευχηθείτε Σεβασμιώτατε, ώστε όλοι εμείς, οι οποίοι έχουμε αναλάβει αυτόν τον αγώνα, να είμαστε όπως πραγματικά θέλει ο Θεός. Λαμβάνοντας αφορμή από τον Άγιο έτσι ώστε να έχουμε την ευλογημένη δυνατότητα και εμείς να ζούμε τον παράδεισο από τώρα και εμείς να μπορούμε αυτόν τον Χριστό να Τον ενσαρκώνουμε και να Τον μεταφέρουμε μέσα την καθημερινότητά του ο καθένας μας. Και όπως λέει και ένα παλιό τραγούδι να έχουμε την δυνατότητα αυτόν Τον Χριστό να μπορούμε να Τον ζούμε στις μεταξύ μας σχέσεις, με την προϋπόθεση ότι και εμείς θα έχουμε αλλάξει και θα έχουμε θεραπευθεί.
Και πάλι ευγνώμων Σεβασμιώτατε για την αποψινή πρόσκληση σας.
